Dit weblog bevat de geschiedenis van het project Sociaal Tuinieren in Amsterdam van 2011-2020.
Het project is zo succesvol geworden, dat het van 2020-2023 uitgerold wordt in heel Nederland. Bij die landelijke uitrol hoort een nieuwe website voor Sociaal Tuinieren. Die wordt binnenkort gelanceerd. Vanaf nu fungeert dit weblog alleen nog als archief voor Sociaal Tuinieren in Amsterdam. Wij verwelkomen je graag binnenkort op onze nieuwe website.
Op 3 juli vond de derde pilotdag ‘corona-proof Sociaal Tuinieren’ plaats.
Nu de corona-maatregelen verder versoepeld zijn, konden we weer met iets meer vrijwilligers aan de slag. Deze keer in de Amsterdamse buurt Geuzenveld. Hier wonen veel vereenzaamde mensen, die door de coronatijd nog verder geïsoleerd zijn geraakt. Twee van deze mensen werden door Sociaal Tuinieren uit hun isolement gehaald; zij kwamen in contact met vrijwilligers die zich in hun tuintjes kwamen inzetten. En dat deed ze zichtbaar goed.
De tuin van één van deze bewoners was totaal verwilderd. Er stonden dode naaldbomen. een iep had de helft van de tuin overwoekerd, en een aantal bomen en struiken waren zo ver uitgegroeid dat de 64-jarige bewoner R. zijn achterdeur nauwelijks nog kon openen.
‘Ik had het opgegeven,’ zei R., toen hij zijn hoofd om de deur stak. ‘Ik wist niet meer waar ik moest beginnen. Het benauwde me. Ik werd er moedeloos van.’
Daarom had hij al meer dan 10 jaar lang niets aan zijn tuin gedaan. Tot wijkbeheerder Lisa Salhuteru van Eigen Haard hem vroeg, of hij ermee instemde dat vrijwilligers zijn tuin zouden komen opknappen. De vrijwilligers van Sociaal Tuinieren, een project dat al jaren geleden door Eigen Haard is omarmd. R. wilde dat heel graag.
De vrijwilligers gingen aan de slag, op veilige afstand van bewoner R. en van elkaar. Het was een enorme klus om het dode hout te verwijderen. Nadat R. een tijdje had staan kijken naar de zwoegende vrijwilligers, besloot hij zelf een handje te komen helpen. 
Het gebeurt vaak dat bewoners niet alleen uit hun isolement, maar ook uit een gevoel van lethargie en machteloosheid worden gehaald. Door de actieve en vrolijke vrijwilligers in de tuin voelen ze dat ze zelf ook iets willen en kunnen bijdragen. Zo empowert Sociaal Tuinieren op een hele natuurlijke manier de mensen om wie het gaat. Zonder dat het als ‘hulpverlening’ voelt voor hen. Het gaat gewoon vanzelf.
In de andere tuin was inmiddels een groepje vrijwilligers aan het werk gegaan om ook deze wilde tuin op te knappen, en hem tegelijkertijd wel mooi groen te houden. Ze vonden een mierennest en een mollengat in de tuin.
Het concept Sociaal Tuinieren wordt momenteel in heel Nederland uitgerold. Tijdens deze corona-proof pilot deed in dat kader ook een vertegenwoordiger van Present Houten, mee. Het was haar eerste Sociaal Tuinieren praktijkervaring. Ze heeft veel geleerd en vooral: ervaren welke magie ontstaat tussen vrijwilligers onderling en tussen vrijwilligers en hulpvrager in de loop van zo’n projectdag.
Buurtbewoners en voorbijgangers reageerden opgetogen op het opknappen van deze hoektuin, die heel erg in het zicht ligt en die na afloop een totaal ander aanzicht aan de wijk gaf.
Mooi werk mattie! zei de voorbijganger tegen één van onze vaste vrijwilligers, die zo vaak mogelijk met deze projectdagen meedoet vanwege het menselijk contact, de gezelligheid en de voldoening die het geeft om je voor andere mensen in te zetten.
Het opknappen van tuinen door ze mooi te maken en groen te houden verbetert buurten
Het werk van de vrijwilligers bleef niet onopgemerkt in deze buurt. Voorbijgangers wisten niet wat ze zagen. Het is onze bedoeling om nog veel vaker terug te komen in deze buurt en om nog veel meer tuinen op te gaan knappen. En om de tuintjes die we hebben opgeknapt duurzaam te blijven onderhouden. Er is een hele grote behoefte aan het project, niet alleen in Geuzenveld, maar in veel meer wijken in Amsterdam en in heel Nederland. En we hebben nu bewezen dat het ook coronaproof kan.
De lunch vond plaats op veilige afstand van elkaar, voor de ingang van een inloophuis voor en door Turkse vrouwen, die ons allerhartelijkst ontvingen op hun stoep. Tijdens de lunch maakten de vrijwilligers nader kennis met elkaar. Voor de coronatijd werkten we bij Sociaal Tuinieren met bedrijvengroepen, nu met individuele vrijwilligers die overal vandaan waren gekomen en elkaar voor deze dag nog niet kenden. Aan het einde van de dag was een gevoel van saamhorigheid merkbaar. Eén van de deelnemende vrijwilligers, George Gelauff – die als lid van de stuurgroep vanuit het Apostolisch Genootschap deelnam aan deze Sociaal Tuinieren dag – stelde:
‘Ik ben onder de indruk van de motivatie van de vrijwilligers, de band die er in een paar uur groeit tussen vrijwilligers die elkaar nog nooit eerder gezien hebben en de betrokkenheid van de wijkbeheerders bij de mensen in hun wijk.’
De coördinator van Present Houten nam ook deel als vrijwilliger aan deze projectdag. In Houten, net als in vele andere plekken in Nederland, start Sociaal Tuinieren binnenkort met een pilot.
En waar het echt om draait: de bewoners, die weer licht zien, letterlijk, aan het einde van de tunnel – door hun nu niet meer overgroeide tuin heen. Het licht kan weer hun huizen in schijnen. R. had met de vrijwilligers die hem in zijn tuin hielpen een fijn contact, en vertelde hen van alles over zijn leven. Waar hij vandaan kwam, waar hij in zijn leven had gewoond, zijn leefsituatie. Er liepen filmploegen rond om reportages over Sociaal Tuinieren te maken. R. werd een paar keer geïnterviewd. ‘Nou R, jij staat vandaag wel in het middelpunt hè!?’ zei één van de filmers. ‘Ja, en dat heb ik nog nooit eerder van mijn leven meegemaakt,’ zei R. ‘Nou, dan is dit dus jouw dag!’ sprak de filmer.
Aan het einde van de dag was de tuin van R. een heel stuk leger, maar hij is nog niet klaar. Volgende keer komt Sociaal Tuinieren weer terug om de tuin echt mooi te maken. Bij de andere tuin was dat deze keer al wel gelukt. Die was niet zó verwilderd als die van R. Daar kon deze keer al ingeplant worden.
Dat gebeurde onder deskundige begeleiding van tuin- en landschapsontwerper Robertien Aberson, die er zorg voor droeg dat de planten die in de tuin gezet werden daar ook echt pasten en zouden floreren. Het is erg belangrijk, om teleurstelling te voorkomen, dat de planten zorgvuldig worden geselecteerd en ingeplant.
Als er geen kwalitatief hoogwaardige zorg aan de beplanting wordt besteed, riskeer je dat alles verpietert en dat je binnen no time weer terug bij af bent. En dan willen bewoners nog maar één ding: betegelen. Dat is wat we met Sociaal Tuinieren willen voorkomen, we willen de buurten groen houden.
Zo ziet de tuin van de buren van R. er momenteel uit. De tegels staan helaas al klaar, omdat ze niet weten wat ze met de tuin aanmoeten. ‘Dan maar betegelen’… Sociaal Tuinieren wil hen ook graag helpen! Wij hopen dat R’s buren geïnspireerd zijn geraakt door wat er met de tuin van R. gebeurt, en dat zij ons inschakelen om hun tuin ook mooi en duurzaam groen op te knappen…. Wordt vervolgd.
Op vrijdagmiddag 22 mei ging een enthousiaste groep van 11 vrijwilligers (via Stichting Present) aan de slag met het opknappen van 5 tuinen in Amsteldorp bij kwetsbare huishoudens. De bewoners hadden zich aangemeld voor het project NL DOET op 13 maart met de vraag of hun tuin weer fleurig gemaakt kon worden. Op die ‘vrijdag de 13e’ begon de lockdown en werden alle activiteiten landelijk afgezegd.
Voor vrijdag 22 mei meldden zich wederom 11 vrijwilligers, ditmaal ‘met groene vingers’, omdat binnen de richtlijnen van het RIVM tuinwerk werd gestimuleerd, maar intensieve begeleiding lastig was. Enkele dagen eerder maakten Bart Maggré van Present en Robertien Aberson (coordinator project Sociaal Tuinieren) een ronde langs alle adressen. De bewoners waren heel blij dat we hun tuin na 2 maanden toch konden gaan aanpakken! Maar wat stond het onkruid hoog en wat waren de struiken uitgegroeid. De vrijwilligers hebben keihard gewerkt en 4 van de 5 aangemelde tuinen zijn opgeschoond. Tientallen zakken groenafval konden we wegbrengen.
De bewoners konden contact maken via het raam. Een blije bewoner trakteerde op cola en nootjes, een ander had ook frisdrank klaar gezet, want het was een warme dag. Door het mooie weer was er ook contact met andere buurtbewoners en de vrijwilligers matchten goed samen. Een sympatieke heer die heel blij was dat we zijn tuin opknapten gaf aan alle helpers een doos chocola met de woorden ‘ dit is het minste wat ik voor jullie kan doen na alles wat jullie voor mij hebben gedaan’.
Amsteldorp is een hechte buurt, mensen kennen elkaar en houden elkaar in de gaten. Een bewoner waar we in 2019 de tuin deels onttegeld hebben en aangeplant met nwe struiken, bleek recent te zijn overleden. De buurman kwam ons dat sneue nieuws vertellen. Zijn tuin zag er nog mooi uit!
Met gepaste afstand hebben we succesvol met 2/3 (vrijwilligers) op 1 tuin, in aanwezigheid van de meeste bewoners, een prachtige middag beleefd.
De meeste bewoners die normaliter wegens sociaal isolement in aanmerking komen voor het Sociaal Tuinieren, waarbij hun tuintjes met groepen vrijwilligers opgeknapt worden, zijn extra kwetsbaar deze tijd. Zij ontvangen nu eerstelijnshulp (medicijnen, boodschappen) via de vele individuele vrijwilligers die zich hebben aangemeld bij Burennetwerk, Stichting Present en andere organisaties.
Maar zij hebben ook een wens geuit bij woning corporatie Eigen Haard of hun tuintje opgeknapt kan worden met wat bloeiende plantjes. Want zij kunnen dat niet (meer) zelf. En zo geschiedde…
Sociaal Tuinieren in coronatijd betekent dat we niet met groepen vrijwilligers aan de slag kunnen, maar 1 op 1 (1 vrijwilliger in 1 tuin). De vrijwilligers moeten groene vingers hebben, ervaring met tuinieren, want de begeleiding bestaat uitsluitend uit het ter beschikking stellen van gereedschap en materialen.
Op dinsdag 14 en woensdag 15 april heeft een succesvolle pilot plaatsgehad in Amsterdam Noord. Het contact met de blije bewoners verliep via het raam.
Sociaal Tuinieren 1 op 1 is mogelijk en heel welkom voor die huishoudens die door de corona beperkingen in een nog groter sociaal isolement zijn terechtgekomen. Een bloeiende tuin verbetert het aanzicht van een hele straat, waardoor niet alleen de bewoner, maar ook anderen kunnen genieten van het vrolijke beeld (bloemen, vogels, vlinders), wat het sociale isolement vermindert.
Op 14 en 15 april is er een pilot gestart, op initiatief van woningcorporatie Eigen Haard, om het project Sociaal Tuinieren 1 op 1 te starten in Amsterdam Noord.
Een aantal bewoners die wegens de coronacrisis in een groter sociaal isolement verkeren had de vraag neergelegd bij de wijkbeheerder of hun tuin opgefleurd kon worden. Wegens de jarenlange samenwerking van alle betrokkenen bij het project Sociaal Tuinieren kon het idee van 1 vrijwilliger in 1 tuin (i.p.v gebruikelijk met hele groepen vrijwilligers tuinen opknappen) snel uitgewerkt worden. Op afstand zijn de projectdagen voorbereid.
Aan de vrijwilligers werd gevraagd of ze tuinkennis hadden en ervaring met tuinwerk, want dat was een voorwaarde, omdat er geen inhoudelijke instructie/begeleiding mogelijk was. De vrijwilligers bestonden uit: medewerkers van Eigen Haard, studenten, een statushouder en een vaste vrijwilliger van Stichting Present. De gereedschappen waren ter beschikking gesteld door de St.Present en werden ter plekke uitgedeeld en beheerd door 2 senior medewerkers van Zone3. Eigen Haard regelde de materialen (vuilniszakken, handschoenen, hesjes etc.) en Hovenier vd Tol doneerde potgrond en bloeiende geraniums. Van Amsterdam Rainproef ontvingen alle bewoners fraaie campanula’s die meteen geplant werden. Via het raam was contact met de blije bewoners goed mogelijk. Tenslotte gaf de zon deze dagen een extra geslaagd tintje.
Fotografie: Elise Brouwer, Eigen Haard.
Robertien Aberson (coördinator Sociaal Tuinieren Amsterdam)
De methodiek bevat veel filmpjes. Dit filmpje laat goed het effect op de bewoners zien van het Sociaal Tuinieren project.
De methodiekbeschrijving van het Sociaal Tuinieren project is onlangs geheel vernieuwd. Met behulp van deze beschrijving kunnen nu organisaties in heel Nederland volgens de Sociaal Tuinieren methodiek te werk gaan.
Archief Sociaal Tuinieren 